(Door Dick van der Veen)

EUREGIO – Het zwoegen, zweten en zwalken met noeste vlijt in het veengebied aan weerszijden van de grens is niet vergeefs. Het rauwe armoedige bestaan van duizenden kent z’n omslag. Een hartgrondige inzet is een succesvolle expeditie  Nu prijken er de pareltjes die toeristen in verrukking brengen. Met een aantal ervan maken we kennis op uitnodiging van het grensoverschrijdend Bureau voor Toerisme van de Euregio dat zich richt op de grensstreek tussen Emmen in het natuurpark Bourtanger Moor en Isselburg in het Westmünsterland.

We beperken ons zoals gezegd tot een deel ervan. Proeven van het veen in al zijn facetten. Te beginnen bij de oosterburen. ,,Let’s Twist, niet Meppen”, doet de verslaggever ‘woordspelerig’. Twist is het beginpunt. Daar zijn we zo ongeveer de eerste gasten van het net geopende Gasthof Robben aan het Hebelermeer.  Prima lunch en ontbijt; helaas bleef het wekbriefje voor de ochtendploeg tussen boodschappenlijstje steken. Gelukkig namen de kerkklokken om 7 uur de taak over. Solide uitvalsbasis voor een dagvullende trip.  

Veen als verbindende factor in het Internationale Naturpark Bourtanger Moor-Bargerveen. Onze  eerste stop is die bij  het Moormuseum in Geest. Als je nu ergens de gelegenheid hebt om de strijd met het veen , in het echt’ te zien, dan hier! Via  audio, foto’s en informatiepanelen maakt men de turfwinning aanschouwelijk. Het verhaal van een moeizaam gevecht dat van pure handenarbeid naar  grootschalige turfwinning leidde. De kolossale Mammut als grootste stoomploeg op deze aardkloot laat zich bewonderen net als de locomobielen Thüringen. De bezoeker kan per smalspoor een rit maken over het uitgestrekte buitenterrein en daar met eigen ogen de veenlagen aanschouwen. Verzuim niet om de traditionele ontginningsmaaltijd te nuttigen in het restaurant. Een stevige pannenkoek van boekweit met  roggebrood,  appelmoes en vossenbessen.  Het gebied was in  de 19^e eeuw 1.200 hectare groot en behoorde tot de grootste aaneengesloten veenmoerassen van  Noord-Europa. Drie eeuwen geleden begon de pioniersarbeid. De Drenten stopten veel eerder met het  verbouwen  van boekweit. Ze stortten zich op het afgraven van zwarte turf die als brandstof werd gebruikt in woningen en bedrijven.  Pas later, in de 19^e eeuw, nam men de Nederlandse aanpak over, volgde ontwatering door een kanalenstelsel  en de introductie van kunstmest en  kalkbemesting.  Via akkerbouw en veeteelt verschaften de boeren zich  een acceptabel inkomen. Aan Nederlandse zijde beduidend eerder dan aan de Duitse kant.  Hard werken voor weinig geld, dat bovendien in de kroeg van de uitbater werd uitbetaald. Schrijnende nood in vele gezinnen.  Het onherbergzame veenland eiste vele slachtoffers. Uiteindelijk ontstond op de afgegraven gedeelten landbouw, werden de eerste huizen gebouwd  en vormde zich een mozaïek van landschappen. In het Bargerveen aan Drentse zijde werd eind jaren zestig van de vorige eeuw  met het herstel van het veen begonnen. In Duitsland kwam werd pas in de negentiger jaren van die eeuw geleidelijk een eind gemaakt aan cultivering en drooglegging. Daarna, zo zien we tijdens een fietstocht van Gross Hesepe over het Moor-Energie-Erlebnispfad , is de vernatting begonnen.

*Emsland Moormuseum

Geestmoor 6 D-49744 Geeste

Telefoon: 0049 5937 709990

www.moormuseum.de

Fascinerend

Johannes Quappen ontsluiert de geheimen van het Bourtanger Moor. Sinds 1970 is in delen van het gebied de waterstand teruggebracht op het oorspronkelijke niveau. Dat gebeurde door het dempen van greppels en sloten en de aanleg van dammen en hekken. Geduld is een schone zaak. Hoogveen groeit slechts één millimeter per jaar. Fascinerend te zien hoe dit landschap in beweging is. De hoge zuurgraad van het veen is dodelijk voor de flora. Zo niet voor veenmossen, snavelbies en pijpenstrootje.  Wie de ogen goed geopend  heeft treft ook veenbessen, nachtorchis en addertong aan. Wat de fauna betreft: we noemen de hoogveenafhankelijke  heikikkers, veenlibellen, waterroofkevers, kokerjuffers, waterwantsen, muggen, vliegen en waterspinnen. We fietsen langs de Duitse jaknikkers. Een proefboring in 1938 werden grote onderaardse voorraden aardolie/aardgas ontdekt. Sinds de vijftiger jaren vindt winning ervan plaats. Tot groot verdriet van Johannes soupeert men de voorraad op waarmee het land zich economisch een slechte dienst zou bewijzen. In Twist bevindt zich het Erdöl[Erdgas-Museum, waar  je alle informatie vindt. De objecten uit het verleden en die van het heden zijn de moeite waard. Bovendien verduidelijkt men er het proces van boring tot veredeling.

 Erdöl-Erdgas-Museum Twist

Flensbergstrasse 13 D-49767

Telefoon 0049 5936 93300

www.erdoel-erdgas-museum-twist.de

Het internationaal natuurpark bestond tot 2006 alleen uit Bargerveen. Daarna volgde uitbreiding aan Duitse zijde.  Er wordt gewerkt aan een uniform routenetwerk voor fietsers en wandelaars, waarbij het fietsknooppunten systeem van Nederland door de Duitse buren wordt overgenomen. Inmiddels  gerealiseerd:  zes natuurinformatiepunten, vijf belevingspaden, 200 kilometer bewegwijzer fietsroutes en 70 kilometer aan wandelwegen die op elkaar aansluiten met 72 informatieborden. Je hoort en ziet in het gebied alles over veenbescherming en vernatting.

Internationaal Naturpark Bourtanger Moor-Bargerveen

Ordenierung 1

D-49716 Meppen

Telefoon 0049-5931 442277

Fax 0049-5931 443644

e.mail info@naturpark-moor.eu

www.naturpark-moor.eu

Als afsluiting van een lange, interessante dag trappen we door naar de Kräuterhof Rosen. Zoals de naam suggereert is deze boerderij gespecialiseerd in kruiden, die welig groeien. De bedrijfsleiding weet alles van de heilzame werking en vertelt er over voor groepen van minimaal 10 personen. Ze maakt wandelingen door de omringende natuur waarbij ze deelnemers verrast met alles wat er in de berm van de weg groeit en bloeit.  Hier geldt een minimum aantal deelnemers van 15. Op andere momenten leren cursisten hoe ze met de creatief met de opbrengst van de natuur om kunnen springen.  Een specialiteit is zijn de Flammkuchen, nauw gelieerd aan de pizza, maar toch ook weer  anders. We mogen er vier proeven, meer dan voldoende om er de terugtocht naar Twist mee te kunnen overleven.

Kräuterhof Rosen

Zum Wald 12 49744 Geeste

www.kraeuterhof-rosen.de

telefoon 0049 5963 981060

kraeuterhof-rosen@gmx.de

Boottocht over Koning Willem-Alexander kanaal

We verdelen de aandacht en rijden naar  Oranjedorp aan Drentse zijde om daar aan boord te stappen van de trekschuit Snikke Johannes Veldkamp voor een tocht over het nieuw aangelegde Koning Willem Alexander kanaal.  Een turfschip van origine met een indrukwekkende staat (108 jaar!) van dienst.  Met zo’n trekschuit reisde Vincent van Gogh ooit naar het logement van de familie Scholte in Nieuw-Amsterdam. Daarover meer in het vervolg van deze reportage.

Er was veel scepsis bij de aanleg van het kanaal, zo laat de schipper weten. Verspilling van miljoenen en soortgelijke  kreten. Hij neemt er even de tijd voor, tovert een glimlach op het gebruinde gelaat en vervolgt met: ,,En dan moet je nu zien! Ze staan in horden op saillante plekken te kijken. Het toerisme maakt gouden tijden door. De regio profiteert er met volle teugen van.”

Genieten is er voor hem deze morgen niet bij. Het plenst en het is koud. Stevige koffie en appelgebak maakt het voor ons in het vooronder aangenaam en als even later de bui overtrekt genieten we van het overweldigende landschap. Het kanaal meet 4,7 kilometer, verbindt het Scholtenskanaal bij Klazienaveen met de zijtak Bladdersdijk van de  Verlengde Hoogeveensche Vaart in Oranjedorp.  Op het schip werd turf vervoerd, maar later ook vee. Erlangs ligt het jaagpad. Gids Liesbeth Klerken werpt zich op als vrijwilligster om net als vroeger de schippersvrouwen in het zeel (tuig) te stappen. Als de gastvrouw het tuig op spanning zet gaat Liesbeth onderuit. Wat een kanjers die vrouwen van vroeger. Ze trokken dus met hun lichaam de boot door het kanaal. Onderweg kunstwerken in de vorm van bijvoorbeeld een giraffe. Indrukwekkend de Oranjesluis waar de boot in 10 minuten wordt geschut om een hoogteverschil van 1.90 meter te overbruggen. In totaal  bedraagt het hoogteverschil van deze vaarverbinding door het Oosterbos en over de Hondsrug, door Drents ene Groninger veenkoloniën vijf meter.

De vrijkomende grond (35.000 m³)  en de zwerfkeien die bloot gelegd werden zijn benut voor  het aanleg van kaden, waardoor het hoogveen kan groeien.

De Snikke wordt in de vaart gehouden door vrijwillige schippers en gastvrouwen, om dit historisch erfgoed  van zuidoost Drenthe te behouden. De boot meet 19,66 meter, werd in 1907 in Lemmer gebouwd.  Je kunt  tussen 1 april en 1 november aan boord.

info@snikke.nl

Telefoon: 06 42843512 (van 10.00-17.00 uur).

Van Gogh Huis Nieuw-Amsterdam

Het ligt niet voor de hand om Vincent van Gogh met Drenthe en Nieuw-Amsterdam te verbinden. Toch is het verantwoord want, zoals ze je in het Van Gogh Huis daar haarfijn uitleggen, hij bracht er enkele turbulente maanden door. Het pure van het landschap inspireerde hem tot prachtige werken.

Geen museum; wel het enige voor publiek toegankelijke huis waar de Noord-Brabander Van Gogh met zijn later hang naar Frankrijk, woonde en werkte. Vanuit de in takt gebleven kamer schilderde hij bijvoorbeeld de brug waarop hij uitkeek en die nu een moderne pendant heeft. Bij zijn vertrek was het de bedoeling om op enig moment terug te keren. Dat is er niet van gekomen. Een deel van wat hij achterliet aan materiaal is zichtbaar.  Alles wijst er op dat de schilder in de herfst van 1883 zo terug kan keren van een expeditie naar het veen, naar de kroeg  ook waar het schaarse loon aan de veenarbeiders uitgekeerd werd en niet zelden in drank omgezet. Hij schrijft over deze korte periode aan zijn broer en weldoener Theo: ,,Drenthe inspireert me tot een leven lang schilderen. Ik heb mijn bestemming gevonden.”Niet voor lang dus, maar Van Gogh leidde een heftig bestaan waarin liefde en werk onder hoogspanning stonden. Ambivalent ook: hij kreeg niet wat hij wilde en degene n die hem ambieerden moest hij teleurstellen.  De korte film over zijn Drentse periode is aan te bevelen.

Op afspraak kan in het logement worden gedineerd.

Van Gogh Huis

Van Goghstraat 1

7844 NP Veenoord/Nieuw-Amsterdam

Telefoon 0591-55 56 00

info@vangogh-drenthe.nl

www.vangogh-drenthe.nl

INFORMATIE  EUREGIO

Grensoverschrijdend Projectbureau voor Toerisme

Postbus 6008

75-3 GA Enschede

Telefoon  053-4605153

Fax             053-4605159

www.geheimoverdegrens.nl

toerisme@euregio.nl

www.grensbelevenis.nl